CO: Koncepcja układu publicznych zieleńców oraz głównych powiązań pieszych i rowerowych na Żoliborzu Południowym

GDZIE: Warszawa, Żoliborz Południowy, Żoliborz-Powązki, Zatrasie

KIEDY: Projekt: luty 2014 r.
Realizacja: 2015 rok  przez Urząd Dzielnicy Żoliborz

KTO: arch. kraj. Katarzyna Łowicka

DLA KOGO: Mieszkańcy Dzielnicy Żoliborz

Wprowadzenie

Urodziłam się i mieszkam na Żoliborzu. Od kilkunastu lat obserwuję przekształcanie obszaru „Żoliborza Przemysłowego” w tereny o funkcji mieszkaniowo-usługowej.   Serek Żoliborski – na którym mieszkam – wraz z terenami byłego Żoliborza Przemysłowego w 2004 roku zostały objęte projektem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (mpzp) o nazwie „Żoliborz Południowy”. Obszar objęty projektem planu zajmuje ok 78,5 hektarów. Ze względu na fakt, iż do tej pory nie uchwalono miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla Żoliborza Południowego, poszczególne inwestycje na obszarze pomiędzy ul. Krasińskiego, ul. Broniewskiego, ul. Powązkowską i torami kolejowymi, realizowane są na podstawie decyzji o warunkach zabudowy. Presja inwestycyjna developerów oraz polityka władz miejskich sprawia, iż tereny nieurządzonej zieleni są zajmowane pod kolejne inwestycje. Docelowo na Żoliborzu Południowym ma mieszkać ok. 20 000 ludzi. Do tej pory nie został tu wybudowany żaden obiekt infrastruktury społecznej, ani też nie ma ani jednego publicznego urządzonego  terenu zieleni. Założenia koncepcji mpzp Żoliborza Południowego też nie napawają optymizmem [szczegóły poniżej].

Koncepcja układu publicznych zieleńców oraz głównych powiązań pieszych i rowerowych

Zastanawiając się nad tym czy nowe obszary zabudowy mieszkaniowo-usługowej na południu Żoliborza mogłyby być bardziej przyjazne dla mieszkańców, opracowałam koncepcję układu zieleńców oraz głównych powiązań pieszych i rowerowych na Żoliborzu Południowym – biorąc pod uwagę ustalenia uchwalonego 8 marca 2012 roku mpzp dla „Żoliborza-Powązki” oraz istniejący układ zieleni w dzielnicy.

Według mnie nowe tereny zieleni urządzonej na Żoliborzu Południowym powinny powstać po śladzie dawnej bocznicy kolejowej obsługującej kiedyś obszar Żoliborza Przemysłowego. Naturalną kontynuacją zieleńca linearnego wzdłuż bocznicy kolejowej jest istniejący teren zieleni pomiędzy ul. Krasińskiego a Wojskowym Instytutem Medycyny Lotniczej. Ww. tereny  należą do miasta. Docelowo warto też wykorzystać nieużytki wzdłuż funkcjonującej linii kolejowej Warszawa-Radom. Wygospodarowując od kolei wąski pas terenu, można stworzyć w przyszłości park linearny łączący Lasek na Kole z Cytadelą i bulwarami nadwiślańskimi. Temat parku przy Placu Grunwaldzkim pozostawiam do omowienia przy innej okazji.

Przykłady rozwiązań zagranicznych pokazują, iż nawet na wąskim terenie można stworzyć funkcjonalny teren zieleni urządzonej. Dobrym przykładem jest tu Promenade Plante w Paryżu czy też The High Line w Nowym Jorku. Oba parki powstały po śladzie dawnych linii kolejowych. Urządzono tu zieleńce z alejkami spacerowymi, biegowymi i rowerowymi, łączącymi różnorodne placyki rekreacyjne, wyposażone w atrakcyjne elementy małej architektury (altany, pergole, ławki, kosze na śmieci, itp.), zbiorniki wodne, różnorakie rzeźby oraz oświetlenie.

Fot. Promenade Plante w Paryżu [Źródło: www.google.pl/maps/]

 

 

 

 

 

 

 

 

Fot.Promenade Plante w Paryżu [4 zdjęcia – fot. Katarzyna Łowicka]

 

 

 

Fot. High Line w Nowym Jorku [3 zdjęcia – źródło: www.google.pl/maps/]

Zieleńce linearne wzdłuż dawnych i istniejących linii kolejowych oraz wzdłuż istniejących i projektowanych ulic na terenie Żoliborza Południowego i Żoliborza-Powązek mogłyby stworzyć system publicznych terenów zieleni na południu Żoliborza.

Realizacja koncepcji

Pierwszym etapem realizacji wyżej przedstawianej koncepcji dla Żoliborza Południowego są działania na terenach miejskich. Z racji iż ww. koncepcja jest inicjatywą oddolną, dobrym sposobem na wdrożenie jej w życie było zgłoszenie propozycji projektu do budżetu partycypacyjnego w m.st. Warszawie na rok 2015.

W lutym 2014 roku złożyłam dwa wnioski  – poparte m.in. przez sąsiadów z ul. Rydygiera, dotyczące urządzenia publicznego terenu zieleni na obszarze Żoliborza Południowego:

• Projekt nr 9: Nowy zieleniec śladami dawnej linii kolejowej na Żoliborzu Południowym – 52 000 zł
  Krótki opis projektu: Rewitalizacja terenu zieleni po starej bocznicy kolejowej pomiędzy ulicami: L. Rydygiera, A. German, Z. Krasińskiego i Przasnyskiej w celu odzyskania przestrzeni miejskiej na potrzeby mieszkańców w postaci nowego zieleńca. W tej chwili teren ten jest bardzo zaniedbany i nie może być wykorzystywany do jakichkolwiek celów. Nowy zieleniec – mając formę linearną – stworzy zielony ciąg komunikacyjny pomiędzy ulicami Z. Krasińskiego i L. Rydygiera. Projekt przewiduje usunięcie odpadów z terenu, prześwietlenie istniejącej zieleni oraz  posadzenie pnączy i założenie rabat kwiatowych.
  Więcej informacji o projekcie
• Projekt nr 8: Aranżacja Ogrodu Spotkań na Żoliborzu Południowym – 17 950 zł
  Krótki opis projektu: Bezpłatne warsztaty projektowe, recyklingowe  oraz ogrodnicze, mające na celu zaaranżowanie Ogrodu Spotkań na terenie przyszłego zieleńca na Żoliborzu Południowym (m.in. wykonanie siedzisk, podestów, donic oraz posadzenie / wysiew kwiatów, ziół i warzyw). Ogród Spotkań ma być wielofunkcyjną przestrzenią ogrodową, zapewniającą warunki do spotkań towarzyskich i spędzania w niej wolnego czasu oraz inspirującą i dającą pole do twórczych działań na Żoliborzu. Więcej informacji o projekcie

Ponadto sąsiedzi złożyli:

• Projekt nr 15: Teren sportowo-edukacyjny dla Żoliborza Południowego i Zatrasia na ul. Krasińskiego – 405 000 zł
  Krótki opis projektu: Projekt dotyczy rewitalizacji oraz nadania charakteru sportowo-rekreacyjnego zaniedbanemu, zalesionemu skwerowi przed WIML-em na zachód od skrzyżowania ulic Krasińskiego i Przasnyskiej. Przewiduje on renowację istniejącej ścieżki spacerowo-biegowej, budowę oświetlenia, ustawienie koszy na śmieci, wzbogacenie roślinności – innymi słowy zrobienie z zaniedbanego skweru uporządkowanego parku, w którym da się miło spędzić czas czy uprawiać sport, także po zmroku.

Głosowanie na projekty do budżetu partycypacyjnego w m.st. Warszawa odbywało się w dniach: 20-30 czerwca 2014 r.  W lipcu 2014 roku poznaliśmy wyniki głosowania. Dwa z trzech wyżej wymienionych projektów zostały wybrane przez mieszkańców Warszawy do realizacji w 2015 roku.
Nowy zieleniec śladami dawnej linii kolejowej (projekt nr 9) otrzymał 1773 głosy i zajął pierwsze miejsce na liście projektów do realizacji na Żoliborzu !!!! Na drugim miejscu jest projekt nr 15: Teren sportowo-edukacyjny dla Żoliborza Południowego i Zatrasia na ul. Krasińskiego – 1604 głosy. Projekt nr 8: Aranżacja Ogrodu Spotkań na Żoliborzu Południowym otrzymał 655 głosów, ale niestety nie przeszedł do realizacji.

Z budżetu zarezerwowanego dla Żoliborza – wysokości 685 000 zł – 457 000 zł zostanie przeznaczone na ww. zieleńce. 228 000 zł zostało przeznaczone na inne projekty w dzielnicy.

Tym sposobem koncepcja utworzenia i wzbogacenia terenów zieleni na południu Żoliborza zacznie być wdrażana już w 2015 roku! DZIĘKUJĘ WSZYSTKIM KTÓRZY ODDALI GŁOSY NA PROJEKTY!!!!

Dzięki wdrożeniu wyżej opisanej koncepcji układu publicznych zieleńców na Żoliborzu Południowym, na mapie Żoliborza pojawi się nowy teren zieleni urządzonej (vide ilustracje poniżej. Autor: Katarzyna Łowicka).

Kierunki polityki przestrzennej miasta w odniesieniu do terenu opracowania

Proces przekształcania terenów przemysłowo-składowych Żoliborza Przemysłowego w dzielnicę mieszkaniowo-usługową trwa od 13 lat. Proces ten zaczął się gdy Rada m.st. Warszawy 9 lipca 2001 uchwaliła Plan zagospodarowania m.st. Warszawy z określeniem ustaleń wiążących gminy warszawskie przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w którym tereny pełniące dotychczas funkcje usługowo-techniczne (UT 12 w MPZP m.st. Warszawy z 1992 roku) uznano za strefę usługowo-mieszkaniową. Plan ten obowiązywał do 2006 roku, kiedy to Rada m.st. Warszawy uchwałą nr LXXXII/2746/2006 z dnia 10 października 2006 r. przyjęła nowe Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m.st. Warszawy.

W obowiązującym do teraz SUiKZP z późn. zm., na terenie Żoliborza Południowego wyznaczono kierunek zmian w zagospodarowaniu przestrzennym jako tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej oraz tereny usług nauki i tereny usług, o wysokości zabudowy 20 m oraz 30 m.

 Rysunek: Ustalenia Studium w zakresie kierunków zagospodarowania przestrzennego – fragment rysunku nr 14 w [Źródło: http://www.architektura.um.warszawa.pl/rysunki-studium]

Dla terenu Żoliborza Południowego brak jest obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. 15 kwietnia 2004 Rada Miasta podjęła uchwałę o przystąpieniu do sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu Żoliborza Południowego nr XXVIII/538/2004. Według informacji prezentowanej na stronie internetowej Miejskiej Pracowni Planowania Przestrzennego i Strategii Rozwoju (podstawowym założeniem planu jest przekształcenie byłych terenów przemysłowo-składowych w nowoczesną dzielnicę mieszkaniowo-usługową śródmieścia funkcjonalnego Warszawy, w tym m.in.  (…) ustalenie zasad kształtowania przestrzeni publicznych; (…) zapewnienie ochrony zasobów środowiska i krajobrazu; zapewnienie ochrony dziedzictwa kulturowego (…). Obecnie temat jest w etapie opracowania projektu planu.

Rysunek koncepcji miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla Żoliborza Południowego – wariant nr 1 oraz wariant nr 2 [Źrodło: Miejska Pracownia Planowania Przestrzennego i Strategii Rozwoju, http://www.pracownia-warszawy.pl/]

Niestety pomimo ww. słusznych założeń do planu, wg prezentowanego na ww. stronie internetowej rysunku koncepcji planu w wariancie 1 – na całym 78,5 hektarowym obszarze objętym projektem mpzp – tereny zieleni urządzonej zajmują jedynie powierzchnię 0,75 ha [0,21 ha jednostka: A6 ZP 80% + 0,54 ha jednostka: B1 ZP 80%], tj. 0,95 % całego obszaru objętego projektem mpzp!  Tereny zieleni urządzonej są wskazane na części działki nr ewid 13/5 (obręb nr 7-03-03) oraz na działkach w obrębie nr 7-03-04: o nr ewid.: 29/3, 30/1, 30/2, 3/1, 3/2, 4/1, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 49/2 (częściowo). [Działki oznaczone pogrubieniem zostały wskazane we wniosku dotyczącym projektu nr 9. Nowy zieleniec śladami dawnej  bocznicy kolejowej. W przyszłości widzimy potrzebę rozszerzenia zieleńca na inne działki].

Wg rysunku koncepcji planu w wariancie 2, tereny zieleni urządzonej zajmują jedynie powierzchnię 0,21 ha, tj. 0,27 % całego obszaru objętego projektem mpzp  i są wskazane tylko na części działki nr ewid 13/5 (obręb nr 70303)! Według rysunków oraz projektu tekstu koncepcji mpzp (str 16) teren, na którym w wariancie 1 projektu mpzp był przeznaczony na teren zieleni urządzonej, w wariancie 2 projektu mpzp przewiduje się pod funkcje mieszkaniowo-usługowe z udziałem nowej zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej [jednostka: B1 MW (U) V (VII), 2,5 25%]!

W projekcie mpzp (w żadnym z wariantów) nie ujęto istniejącej zieleni po śladzie przebiegu dawnej linii kolejowej (istniejącej jeszcze przed wojną).

W związku z powyższym można stwierdzić iż koncepcja mpzp jest nie do zaakceptowania w wariancie 2, natomiast w wariancie 1 jest zdecydowanie niezadawalająca ze względu na niewspółmiernie małą powierzchnię terenów zieleni urządzonej w stosunku do powierzchni obszaru objętego projektem mpzp i ilości ludzi dla których projektuje się ten obszar (ok 20 tysięcy mieszkańców).

Ze względu na fakt, iż do tej pory nie uchwalono miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla Żoliborza Południowego, poszczególne inwestycje na obszarze pomiędzy ul. Krasińskiego, ul. Broniewskiego, ul. Powązkowską i torami kolejowymi, realizowane są na podstawie decyzji o warunkach zabudowy.

Rysunek: Pozwolenia na budowę – fragment mapy dotyczący południa Żoliborza. Źródło: www.mapa.um.warszawa.pl (2014.06.20)

Presja inwestycyjna developerów oraz polityka władz miejskich sprawia, iż tereny nieurządzonej zieleni są zajmowane pod kolejne inwestycje.

Rysunek: Nieruchomości na sprzedaż – fragment mapy dotyczący południa Żoliborza. Źródło: www.mapa.um.warszawa.pl (2014.02.12)

Według informacji prezentowanych na stronach urzędu m. st. Warszawy, w dniu 24.11.2009 roku – w związku z brakiem obowiązującego mpzp – Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy wydał na działce ew. nr 13 w obrębie 7-03-03, z której następnie powstała dz. ew. 13/5 decyzję o warunkach zabudowy dla inwestycji polegającej na budowie budynku mieszkalnego wielorodzinnego z usługami, zieleni urządzonej wraz z towarzyszącą zabudową usługową, budowie drogi wewnętrznej, budowie ciągu pieszo-rowerowego wraz z niezbędnym zagospodarowaniem i infrastrukturą techniczną (Decyzja nr 38/Ż/09). Decyzja stała się ostateczna z dniem 21.01.2010 roku. Na ww. działce w obu wariantach koncepcji mpzp przewidywano teren zieleni urządzonej, ZP 80 %.

W 2012 roku działki o nr ewid. 13/5, 14/3 (obręb nr 70303) zostały przeznaczone na sprzedaż [Zarządzenie nr 3231/2012 z 16-08-2012]! Działka o nr ewid. 13/5 została sprzedana przez m. st. Warszawa w czerwcu 2014 roku.

W związku z powyższym bardzo poważnie obawiam się, iż – przy obecnej polityce miasta – do czasu uchwalenia mpzp (miejmy nadzieję w wariancie innym od wyżej przywołane), na Żoliborzu Południowym nie zostanie ani jedna działka, która mogłaby być przeznaczona na publiczny teren zieleni urządzonej. Dlatego też korzystając z możliwości zgłaszania projektów do realizacji w 2015 roku z budżetu partycypacyjnego miasta zgłosiłam z sąsiadami działania dotyczące urządzenia publicznych terenów zieleni na działkach miejskich.